Jak rozwijać u dziecka sprawność ruchową dłoni i palców - 30 propozycji zabaw

Rozwój motoryki małej u dziecka jest niezbędny, aby było gotowe do nauki w szkole. Poznaj 30 aktywności i zabaw rozwijających motorykę małą, aby wspierać sprawność ruchową swojego dziecka!

Od zręczności do samodzielności, czyli rozwój motoryki małej u dzieci

Rozwój motoryczny dziecka związany jest z jego sprawnością ruchową, zarówno pod względem umiejętności biegania czy skakania (motoryka duża), jak i posługiwania się sztućcami czy nożyczkami (motoryka mała).

Motoryka duża związania jest z ruchami o mniejszej precyzji, w którą zaangażowane jest całe ciało lub znaczna jego część (ręce i nogi jednocześnie), a motoryka mała dotyczy ruchu palców i dłoni, co wymaga większej zręczności przy takich czynnościach, jak lepienie, malowanie, wycinanie, pisanie czy zawiązywanie butów.

Choć rozróżnia się te dwa terminy, warto pamiętać o tym, że rozwój dziecka przebiega całościowo, jeśli więc dziecko ma trudności z pisaniem, wzmacnia się mięśnie całego ciała, zwłaszcza rąk, przedramienia i obręczy barkowej, a nie tylko sprawność dłoni i palców.

Rozwój motoryczny dziecka do 2 lat

Motoryka mała rozwija się wraz z umiejętnością chwytania i manipulowania. Dzięki temu, że dziecko może dotknąć przedmiotu, podnieść go i przysunąć do ust lub nosa, może go lepiej poznać za pomocą wielu zmysłów, nie tylko wzroku.

Pierwsze manipulacje przedmiotami są niespecyficzne, dziecko wykonuje przypadkowe sekwencje ruchów, które powodują, że klocek wydaje odgłos przy stukaniu o podłogę, a maskotka wyraźnie się zmniejsza przy mocnym tuleniu.

Dziecko roczne

Około pierwszego roku życia manipulacje stają się celowe, a ruchy ręki stopniowo stają się  precyzyjniejsze. Wraz z rozwojem motoryki małej dziecko uczy się kontrolować ruchy rąk wzrokiem, co pozwala na większą precyzję ruchów, i zapamiętuje, do czego służą przedmioty, aby używać ich zgodnie z przeznaczeniem.

Dziecko wie, że łyżeczką można zjeść zupę, szczoteczką umyć zęby, a kredką pomalować kolorowankę lub... ścianę w pokoju. Co prawda pierwsze działania z łyżką czy kubkiem są jeszcze bardzo nieporadne, ale dzięki ćwiczeniom dziecko zdobywa precyzję, a wielokrotne próby pozwalają mu odkryć sposób, w jaki należy wykonać konkretną czynność, np. przy odkręcaniu słoików pokrywkę przesuwa w odpowiednim kierunku, a nie wykonując przypadkowe manipulacje.

Dziecko dwuletnie

Już dwulatki uczą się czynności samoobsługowych. Wraz z odpieluchowaniem opanowują umiejętność zsuwania części ubrań i podciągania ich. Jednak jeszcze długo będą trenować ściąganie skarpetek, zapinanie guzików, wiązanie butów i posługiwanie się sztućcami.

Rozwój sprawności manualnej u przedszkolaka

Okres przedszkolny między 3. a 6. rokiem życia to czas, w którym dziecko nabywa większej sprawności motorycznej dzięki rozwojowi fizycznemu i poznawczemu. Polepsza się jego koordynacja wzrokowo-ruchowa, płynność ruchów, doskonali się umiejętność utrzymywania równowagi, a także planowania i kontrolowania wykonywanych czynności.

Dziecko trzyletnie

Trzylatek jest samodzielny w wykonywaniu takich czynności, jak podwijanie rękawów czy zakładanie kapci i butów. Podejmuje samodzielne próby zapinania kurtki i wiązania szalika, ale często wymaga jeszcze pomocy. Rozwija umiejętność wycinania i rysowania, choć efekty klejenia czy lepienia z plasteliny bywają nieprecyzyjne. Potrafi samodzielnie jeść łyżką i widelcem, pić z kubka, a także odkręcić tubkę z bańkami mydlanymi, nie wylewając na siebie płynu.

Dziecko czteroletnie

Czterolatek zazwyczaj samodzielnie radzi sobie w łazience, otwiera sam drzwi, nawet z użyciem klucza, oraz potrafi rozpiąć i zapiąć guziki lub suwak, samodzielnie zakłada większość elementów garderoby: kurtkę, bluzkę, koszulkę, majtki i skarpetki. Stosuje chwyt pisarski przy rysowaniu i potrafi ulepić z plasteliny walec, kulę, miskę i płaskie koło, wycina nożyczkami po linii prostej i ukośnej, sprawnie posługuje się sztućcami, np. potrafi pokroić widelcem miękkie potrawy.

Dziecko pięcioletnie

Pięciolatek potrafi już swobodnie korzystać z noża i widelca. Jest też w stanie, po zapoznaniu się ze wzorem, ulepić z plasteliny sześcian lub prostopadłościan. Sześciolatek natomiast majsterkuje, kreśli litery, wycina dowolne kształty i poprawnie trzyma przy pisaniu i rysowaniu długopis oraz ołówek.

Jak ćwiczyć z dzieckiem motorykę małą?

Poniżej przedstawimy przykłady aktywności dla maluchów i przedszkolaków pomagające im w rozwijaniu motoryki małej, która jest niezwykle ważna w opanowaniu m.in. umiejętności pisania i rysowania.

Rozwój motoryki małej wpływa również na wiele codziennych czynności, takich jak: czesanie się, przebieranie, jedzenie czy samodzielne przygotowywanie posiłków.

Sprawność manualna wpływa też na rozwój intelektualny, emocjonalny i społeczny. Od stopnia zręczności małego człowieka, zależy m.in. jego poczucie sprawczości i samodzielności.

30 aktywności i zabaw rozwijających motorykę małą

Zabawy dla maluchów

1. budowanie wież, pociągów lub węży z klocków

2. odkręcanie i zakręcanie zakrętek od butelek, słoików czy kremów

3. wkładanie małych elementów do pudełka

4. zabawa sorterem i drewnianymi układankami

5. przesypywanie łyżką sypkich materiałów, takich jak soczewica czy kasza, z miski do miski

6. swobodne rysunki na papierze, zarówno w płaszczyźnie pionowej (na papierze przyczepionym do ściany) lub w poziomej (na kartce położonej na podłodze lub stoliku)

7. wrzucanie monet do skarbonki

8. nakładanie kółek na patyk

9. zapinanie i rozpinanie suwaka błyskawicznego przyczepionego np. do tablicy manipulacyjnej

10. chwytanie szczypcami miękkich kuleczek i przekładanie ich do pojemnika

11. wkładanie surowego makaronu spaghetti lub wykałaczek w dziurki durszlaka

12. malowanie rękami, palcami, pędzelkami, gąbkami, patyczkami, wałkami i innymi dostępnymi narzędziami

13. stawianie pieczątek

14. układanie puzzli, na początku najlepiej prostych 2- lub 3-elementowych

Dinozaury. Układanki malucha

Zabawy dla przedszkolaków

15. samodzielne ubieranie się i zdejmowanie garderoby

16. zamiatanie, odkurzanie, wkładanie prania do pralki

17. czesanie lalek, kucyków i rodzeństwa

18. robienie kanapek: smarowanie chleba masłem lub pastami warzywnymi, wyjmowanie plasterków wędliny i sera i układanie ich na kanapce

19. nawlekanie koralików, guzików lub makaronu na sznurek

20. malowanie kredkami, pastelami, flamastrami, mazakami, farbami, kredą czy węglem

Gryzmołki

21. lepienie z plasteliny, ciastoliny, modeliny, kaszoliny, piankoliny oraz masy solnej prostych postaci, np. bałwana czy żaby

22. lepienie ciasteczek z płatków owsianych albo pierogów z ciasta

23. rozpoznawanie przedmiotów bez patrzenia na nie

24. zabawy z papierem: wydzieranie kawałków papieru lub składanie kartki w najróżniejsze kształty (proste origami)

25. zabawy pinezkami (wbijanie ich w tablicę korkową), spinaczami (spinanie kilku kartek), dziurkaczem (robienie dziurek w określonych miejscach, np. tak aby wpiąć kartki do segregatora)

26. układanie puzzli przedstawiających obrazek

Puzzle

27. rysowanie po śladzie

Bazgraki

28. kreślenie podstawowych figur geometrycznych na papierze, takich jak koło, kwadrat czy trójkąt

Rysuję i zgaduję | Piszę i zmazuję

29. dorysowywanie drugiej połowy obrazka lub brakujących elementów obrazka (np. ogona, oka, ucha)

30. kolorowanie według ustalonych zasad i zamalowywanie płaszczyzn

Dobra zabawa to podstawa!

Wykonywanie niektórych aktywności lub czynności samoobsługowych może wydawać się dziecku nużące, warto więc urozmaicać materiały do zabawy, tak aby były związane z ulubioną przez dziecko tematyką. To pozwala małymi krokami pokonywać opór i lęk przed nową zabawą. Jeśli mały człowiek nie chce wykonywać jakiejś czynności, warto zaangażować go w inny, aktywny sposób, tak by zabawa była atrakcyjna i dostarczała radości zarówno dziecku, jak i rodzicowi.

Autorka:
Monika Biaduń – pedagog, absolwentka doktoranckich studiów pedagogicznych, recenzentka merytoryczna publikacji edukacyjnych dla dzieci. Zwolenniczka holistycznego podejścia do rozwoju dziecka i pasjonatka metod edukacji alternatywnej. Entuzjastka kreatywnych zabaw, które rozbudzają dziecięce zainteresowania i wyobraźnię oraz wspierają samodzielne myślenie.

Bibliografia:
Cieszyńska J., Korendo M., Wczesna interwencja terapeutyczna. Stymulacja rozwoju dziecka od noworodja do 6. roku życia, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2012.
Sobkowiak M., Jak wspierać rozwój przedszkolaka?, Samo Sedno, Warszawa 2019.