Jak nauczyć dziecko rozpoznawać kolory i odróżniać kształty?

Naukę kolorów i kształtów dziecko zaczyna bardzo wcześnie poprzez zabawę. Poniżej przedstawiamy aż 20 zabaw do nauki kolorów i kształtów.

Nauka kolorów i kształtów a rozwój spostrzegania wzrokowego

Nauka kolorów i kształtów jest związana z rozwojem spostrzegania wzrokowego. Kluczowa dla opanowania tej umiejętności jest zdolność widzenia trójwymiarowego, co oznacza, że dziecko jest w stanie rozróżnić kształty niezależnie od kąta i odległości patrzenia. Dzięki spostrzeganiu „noworodek rozpoznaje twarz rodzica, a przedszkolak poznaje swój znaczek w szatni, uczy się liter i cyfr – innymi słowy rozpoznaje pewne obszary, obiekty i symbole, które zostały zapisane w jego pamięci” ¹ – wyjaśnia Monika Sobkowiak, nauczycielka edukacji przedszkolnej i neurologopeda.

Nauka kolorów i kształtów a koordynacja wzrokowo-ruchowa

W nauce kolorów i kształtów ma również znaczenie koordynacja wzrokowo-ruchowa. Dzięki manipulowaniu przedmiotami maluch poznaje najbliższe otoczenie polisensorycznie, a zatem nie tylko patrząc na nie z różnych perspektyw (gdy siedzi w wózku, jest noszony na rękach lub leży na brzuszku na macie), lecz także bawiąc się nimi, wkładając je do buzi, potrząsając nimi, by wydały dźwięk, czy rzucając, by obserwować ich spadanie. Aktywność manipulacyjna utrwala zdobyte doświadczenia, a przy okazji wpływa na kształtowanie się pojęć w umyśle dziecka.

Kolory. Gra loteryjka

Dziecko uczy się bowiem, że choć ulubione zabawki różnią się od siebie np. kolorem, wielkością czy fakturą, to łączą je zasadnicze właściwości, dzięki którym można je przyporządkować do określonych kategorii, np. samochodów, misiów czy lal. Tak zaczynają się kształtować u dzieci kategorie pojęciowe, co jest nierozerwalnie związane z nauką języka. Wraz z rozwojem mowy dziecko uczy się nazywać przedmioty i ich cechy, porównywać je i opisywać. Warto więc rozmawiać z dzieckiem o tym, co widzi, nazywać kolory i kształty oraz określać wielkość przedmiotów.

Rozróżnianie kolorów i rozpoznawanie kształtów a procesy pamięci i uwagi

Umiejętność różnicowania kolorów oraz rozpoznawania kształtów jest również powiązana z procesami pamięci i uwagi. „Aby dziecko umiało nie tylko patrzeć, lecz także dostrzegać, trzeba jak najwcześniej pokazywać mu interesujące przedmioty. Może to być tak naprawdę wszystko, co je otacza: przedmioty domowe czy liście drzew, które mają niezliczone kształty i odcienie” ² – zachęcają Natalia i Krzysztof Minge, psychologowie dziecięcy specjalizujący się we wspomaganiu rozwoju najmłodszych dzieci.

Dzięki rozwojowi percepcji (spostrzegania) przedszkolak stale poszerza zasób informacji. Uczy się rozpoznawać figury geometryczne, odróżniać litery od innych symboli graficznych, a także wyodrębniać poszczególne kształty ze zbioru różnorodnych obiektów – dokonuje więc procesów analizy i syntezy wzrokowej. Dzięki treningowi szybkiego rozpoznawania kształtów dziecko automatyzuje proces spostrzegania, co ma pozytywny wpływ m.in. na naukę czytania i pisania.

Nauka kolorów i kształtów - zabawy dla dzieci w wieku 0-3 lat 

1. Zabawa z sorterem

Zabawa z sorterem polegająca na wkładaniu klocków w odpowiednie otwory o różnym kształcie.

2. Sortowanie przedmiotów według kolorów

Sortowanie przedmiotów według kolorów – wkładanie niebieskich pomponików do niebieskiej miseczki, czerwonych – do czerwonej itd. Do takich zabaw można wykorzystać również gry tematyczne typu loteryjki, w których dobiera się żetony z jednokolorowymi rysunkami do odpowiednich ilustracji na planszy. Warto zwrócić uwagę dziecka na różne odcienie kolorów.

Kolory. Gra loteryjka

3. Sortowanie kształtów

Sortowanie kształtów – układanie kolorowych figur w odpowiadających im obrysach.

4. Szukanie figur i kształtów

Szukanie figur i kształtów, które ukryły się na ilustracjach – do tych zabaw można wykorzystać także proste układanki dla dzieci.

Kształty. Układanki malucha

5. Rysowanie prostych kształtów

Rysowanie prostych kształtów: koła, krzyżyka, linii poziomych i pionowych – na kartce lub na tacce z kaszą manną.

6. Lepienie kształtów

Lepienie kształtów i figur z plasteliny, ciastoliny lub innych mas.

7. Wyszukiwanie na ilustracji

Wyszukiwanie na ilustracji w książce lub w najbliższym otoczeniu przedmiotów we wskazanym kolorze.

100 pierwszych słówek. Kolory

8. Wymyślanie skojarzeń do konkretnego koloru

Wymyślanie skojarzeń do konkretnego koloru (wymyślone przedmioty muszą zawsze występować w konkretnym kolorze), np. czerwony jak pomidor, czarny jak opona, zielony jak groszek. Można zabawę modyfikować, podając obiekty, które są dwukolorowe, np. żółto-czarny jak pszczoła, biało-czarny jak zebra.

9. Tworzenie barw pochodnych z kolorów podstawowych

Tworzenie za pomocą pędzelka i farb barw pochodnych z kolorów podstawowych (żółty, niebieski i czerwony). Przed połączeniem kolorów warto pytać dzieci, jaka barwa powstanie. Można również pobawić się intensywnością koloru, dodając więcej jednego z kolorów podstawowych lub przyciemniać/rozjaśniać powstałe barwy za pomocą kolorów czarnego lub białego.

10. Określanie, które barwy są ciepłe, a które zimne

Określanie, które barwy są ciepłe, a które zimne. Można wykorzystać w tym celu karty obrazkowe z kolorami i obiektami lub książeczki do nauki kolorów, które będą służyć jako inspiracja do skojarzeń. Warto również zastanowić się, które kolory nie pasują do kategorii barw ciepłych i zimnych.

Angielski. Kolory. Karty obrazkowe

Nauka kolorów i kształtów - zabawy dla dzieci w wieku 3-6 lat 

1. Gra w kolory z piłką

Gra w kolory z piłką – uczestnicy zabawy podają sobie piłkę, jednocześnie wypowiadając nazwę koloru. Gdy ktoś wypowie kolor: „czarny”, piłki nie można złapać.

2. Poszukiwanie określonych przedmiotów w określonym kolorze 

Zabawa w odszukiwanie w otoczeniu przedmiotu, którego cechy spełniają kryterium koloru i wielkości (mały/duży). Kolor i wielkość to jedne z pierwszych i łatwiejszych do rozpoznania właściwości dla trzylatków. Zabawę można modyfikować, dodając inne kryteria, np. kształtu lub figury.

3. Rozpoznawanie przedmiotów na podstawie kształtu

Rozpoznawanie przedmiotów na podstawie kształtu (w nieprześwitującym worku lub pudełku należy ukryć wycięte z papieru figury, zadaniem dziecka jest odnalezienie np. wszystkich kół lub trójkątów).

4. Łączenie kropek i rysowanie po śladzie

Łączenie kropek i rysowanie po śladzie figur, np. koła, kwadratu lub prostokąta oraz krzyżyka.

Rysuję i zgaduję kangurem Arturem

5. Uzupełnianie obrazków

Uzupełnianie obrazków odpowiednimi kształtami i figurami, np. dorysowanie kół do samochodu, drzwi domu, promieni słońca.

6. Układanie z figur obrazka

Układanie z figur obrazka, np. kwiatów, ludzików lub domu z drzewami.

7. Odwzorowywanie

Odwzorowywanie schematów i figur ułożonych przez inną osobę.

8. Kolorowanie według zasad

Kolorowanie według zasad: trójkąty na żółto, kwadraty na niebiesko – można kolorować też zgodnie z instrukcją przekazaną ustnie przez dorosłego.

9. Układanie sekwencji 

Układanie sekwencji z figur na podstawie wzoru.

10. Gry planszowe 

Gry planszowe wymagające szybkiego rozpoznawania kolorów bądź kształtów oraz podejmowania decyzji, który krok jak najszybciej doprowadzi uczestnika gry do mety.

Psi wyścig. Gra edukacyjna

W artykule zostały użyte zdjęcia z bloga www.majuszka.pl

Przypisy:
1. M. Sobkowiak, Jak wspierać rozwój przedszkolaka?, Edgard, Warszawa 2019, s. 221–222.
2. N. Minge, K. Minge, Poradnik dla opiekunów. Kolory, Edgard, Warszawa 2015, s. 25.

Bibliografia:
Cieszyńska J., Korendo M., Wczesna interwencja terapeutyczna. Stymulacja rozwoju dziecka od noworodka do 6. roku życia, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2012.
Minge N., Minge K., Poradnik dla opiekunów. Kolory, Edgard, Warszawa 2015
Sobkowiak M., Jak wspierać rozwój przedszkolaka?, Edgard, Warszawa 2019.

Autorka: Monika Biaduń – pedagog, absolwentka doktoranckich studiów pedagogicznych, recenzentka merytoryczna publikacji edukacyjnych dla dzieci. Zwolenniczka holistycznego podejścia do rozwoju dziecka i pasjonatka metod edukacji alternatywnej. Entuzjastka kreatywnych zabaw, które rozbudzają dziecięce zainteresowania i wyobraźnię oraz wspierają samodzielne myślenie.