Jak przygotować dziecko do nauki czytania

Jeśli chcesz przygotować dziecko do nauki czytania, wykorzystaj zabawy, które rozbudzą w nim zainteresowanie literami oraz pomogą zrozumieć, że konkretnemu symbolowi (literze) towarzyszy dźwięk (głoska). Poniżej przedstawiamy aktywności, które pomogą rozwijać konkretne umiejętności niezbędne w nauce czytania.

Kiedy zacząć naukę czytania? 

Motywacja do nauki czytania oraz gotowość poznawcza dziecka w zakresie rozumienia symboli, percepcji słuchowej (różnicowanie głosek) i wzrokowej (analiza kształtów i układu graficznego) są głównymi czynnikami warunkującymi naukę czytania. Jeśli więc dziecko jest zainteresowane pismem i umie odróżnić litery od liczb i figur, można zacząć wprowadzać je w świat liter.

Czy nauka czytania jest trudna? 

Nie, jeśli tylko nie postawimy dziecku poprzeczki zbyt wysoko i pokażemy, że może to być fascynująca przygoda. Istnieje wiele metod nauki czytania. Najlepiej jednak wybrać takie zabawy, które łączą słowo, obraz i dźwięk, pozwalając dziecku zdobywać wielozmysłowe doświadczenia. Przedstawione poniżej aktywności zostały podzielone tak, aby stopniowo rozwijać konkretne umiejętności niezbędne w nauce czytania.

Zabawy przygotowujące do nauki czytania

1. Rozpoznawanie liter i odróżnianie ich od innych kształtów

•    Zapoznawanie dziecka z literami i cyframi, drukowanymi – małymi i wielkimi. Jeśli wprowadzenie równocześnie wielkich i małych liter jest zbyt trudne, można zacząć od wielkich, a potem przejść do małych.

•    Pokazanie maluchowi, jak wygląda zapis jego imienia oraz najbliższych mu osób, by mogło oswoić się z tym, że za konkretnymi symbolami ukrywa się sens.

•    Podpisywanie swoich prac własnym imieniem, na początku wielkimi literami.

•    Tworzenie alfabetycznych ciastek: ulepienie lub wycięcie za pomocą foremki litery z ciasta, a następnie upieczenie jej i zjedzenie. Jeśli uda się przygotować również ciastka w kształcie przedmiotów zaczynających się na tę literę, nauka będzie jeszcze efektywniejsza. Zaangażowanie jak najwięcej zmysłów do nauki liter pozwoli dziecku szybciej zrozumieć, na czym polega łączenie dźwięku (głoski) z jego zapisem (literą).

•    Przygotowanie szorstkich kart z literami (narysowanie na karcie litery, a następnie przedziurkowanie jej, należy bawić się kartami po tej stronie, gdzie powstały „wypustki”). Dziecko wodzi palcem po literze, aktywując jednocześnie mięśnie, wzrok oraz dotyk.

•    Rysowanie liter palcem na tacce z kaszą manną.

2. Doskonalenie pamięci wzrokowej

•    Łączenie liter z konkretnymi przedmiotami, których nazwa rozpoczyna się na daną literę, np. „l” jak lis, pokazujemy kartonik z literką „l” oraz ilustrację lisa.

Litera do litery. Gra edukacyjna

•    Zapoznawanie dzieci z zapisem literowym własnego imienia oraz prostych wyrazów, tj. nos, oko, stopa.

•    Dopasowywanie wyrazów do odpowiadających im obrazków.

•    Łączenie w pary takich samych figur, wyszukiwanie różnic na obrazku.

•    Łączenie w pary takich samych zapisów wyrazowych liter (mała i wielka litera).

Gry Memory

3. Ćwiczenie percepcji słuchowej

•    Wyszukiwanie w otoczeniu przedmiotów i podawanie, na jaką literę zaczyna się ich nazwa. Można w tym celu wykorzystać ulubione zabawki dziecka (ułożyć je przed sobą) i pytać, który z tych przedmiotów rozpoczyna się np. literą „t”. Ważne, by stopniowo zwiększać poziom trudności i umieszczać w zbiorze przedmiotów te, które rozpoczynają się na podobne głoski, np. p – b, k – g, t – d, a potem pytać dziecko o przedmioty, wskazując początkową i ostatnią literę.

•    Głoskowanie nazw wybranych maskotek, zwierzątek czy lalek.

•    Wskazywanie obrazków na podstawie usłyszanej sylaby, np. lo… – lody, ze… – zebra. Można stopniowo zwiększać stopień trudności, prezentując dzieciom wyrazy z dwuznakami i zmiękczeniami, np. tę-... – tęcza, śli-... – ślimak.

•    Dzielenie na sylaby imion bliskich osób i prostych wyrazów. Można połączyć tę aktywność z wyklaskiwaniem.

•    Zabawy w odnajdywanie rymów: np. kasa – kasza, koty – kody, kalarepka – galaretka.

4. Trening słuchowo-wzrokowy

•    Śledzenie palcem czytanego przez dorosłego tekstu, tak aby dziecko mogło się oswoić z zapisem wyrazu oraz zrozumieć, że zapisany wyraz ma konkretne znaczenie.

•    Odczytywanie rebusów, które zawierają ilustrację oraz cząstkę wyrazową (np. rebus laska: ilustracja lasu + -ka laska).

•    Zabawy na orientację w przestrzeni i w schemacie ciała, np. śpiewanie z jednoczesnym pokazywaniem, gdzie znajdują się: głowa, ramiona, kolana, pięty.

•    Układanki literowe i sylabowe z ilustracjami i literami na każdym kafelku – pozwalają dziecku oswoić się z zapisem literowym oraz utrwalić kierunek czytania od lewej do prawej. Większość materiału opiera się na sylabach otwartych, co znacznie ułatwia naukę. Dzieciom, które popełniają wiele błędów w nauce czytania liter, można zaproponować układankę sylabową. Niektórym maluchom łatwiej czytać sylabami, ponieważ szybciej przychodzi im złożenie ich w sensowną całość. Warto jednak powracać do treningu układania wyrazów z liter.

Czytam i układam sylaby. Układanka sylabowa

•   Zabawy i gry z ruchomym alfabetem, czyli kafelkami z literami lub sylabami, z których układa się wyrazy. W zestawie znajdują się też ilustracje obiektów, pod którymi można układać podpisy. Warto rozpocząć naukę czytania od prostych wyrazów bez znaków diakrytycznych (ś, ź, ć, dź, ą, ę) i dwuznaków (sz, rz, cz, dź), by dziecko się nie zniechęciło. Można najpierw przegłoskować wyraz, by mieć pewność, że dziecko wie, jakie litery lub sylaby są w wyrazie, a potem wyszukiwać je wśród wielu kafelków. Z czasem prosta zabawa może zamienić się w rozgrywki, podczas których trzeba jak najszybciej ułożyć wyraz z wylosowanych liter. Ułożone wyrazy można również wykorzystać do tworzenia historyjek, aby dziecko szybciej zapamiętało kształt wyrazu oraz rozwijało umiejętność opowiadania.

Gry edukacyjne: Litera do litery i Sylaba do sylaby

Jak zachęcać dziecko do nauki czytania?

Pokazywanie zabawowej strony nauki czytania jest niezwykle ważne od samego początku. O tym, ile dziecko nauczy się w danej sytuacji, decyduje jego stopień zaangażowania. Najlepszą zachętą do czytania jest dobry przykład. Czytający rodzic to żywy dowód na to, że czytanie jest atrakcyjne, a własna biblioteczka z interesującą dziecko literaturą pozwoli wzmocnić przekonanie małego człowieka, że czytanie jest wartościowe.

Bibliografia:
Sobkowiak M., Jak wspierać rozwój przedszkolaka?, Samo Sedno, Warszawa 2019.
Minge N., Minge K., Jak wspierać rozwój dziecka w wieku 6–13 lat, Samo Sedno, Warszawa 2013.

Autorka:
Monika Biaduń – pedagog, absolwentka doktoranckich studiów pedagogicznych, recenzentka merytoryczna publikacji edukacyjnych dla dzieci. Zwolenniczka holistycznego podejścia do rozwoju dziecka i pasjonatka metod edukacji alternatywnej. Entuzjastka kreatywnych zabaw, które rozbudzają dziecięce zainteresowania i wyobraźnię oraz wspierają samodzielne myślenie.